• Strona główna
  • Odrodzenie w Polsce
  • Ostatni Jagiellonowie
  • Zygmunt I Stary
  • Zygmunt II August
  • Złoty wiek kultury polskiej
  • Polskie budowle
  • Na wawelskim zamku
  • Dzwon Zygmunt
  • Wojny szlachty
  • Prawa i obowiązki szlachty
  • Herby szlacheckie
  • Rodzaje szlachty
  • Strój szlachty
  • Folwarki szlacheckie
  • Rozwój folawarków
  • Rozkwit Gdańska
  • Spław wiślany
  • Zawarcie unii lubelskiej
  • Państwo wielu narodów
  • Reformacja
  • Państwo bez stosów
  • Świątynie w dawnej Polsce
  • Pole elekcyjne
  • Osłabienie władzy królewskiej
  • Wojny polskie w XVII
  • Potop zzwedzki
  • Wojny Polsko-Moskiewskie
  • Wojny z Turkami
  • Husaria
  • Skutki XVII-wiecznych wojen
  • Stefan Czarniecki
    		•

    Potop szwedzki


    W 1655 r., wobec kryzysu Rzeczypospolitej, Szwedzi podjęli decyzję o wkroczeniu na jej terytorium. Kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem (25 lipca) oraz zdrada hetmana Janusza Radziwiłła na Litwie (15 sierpnia) otworzyła im drogę w głąb Rzeczpospolitej. Jan Kazimierz zmuszony był uciekać na Śląsk. Do końca roku wojska szwedzkie opanowały większość obszaru Korony i część Wielkiego Księstwa. W listopadzie-grudniu 1655 r. oblegały one bezskutecznie Jasną Górę, która stała się narodowym symbolem oporu. Wkrótce też powrócił do kraju król, a 29 grudnia zawiązała się anty szwedzka konfederacja tyszowiecka. Jednym z dowódców sił wiernych królowi był kasztelan kijowski Stefan Czarniecki.

    W 1656 r. Szwecja zawarła przymierze z elektorem brandenburskim Fryderykiem Wilhelmem, będącym jako władca Prus lennikiem Polski. Stanowiło to początek realizacji planów króla szwedzkiego Karola Gustawa dotyczących rozbioru Rzeczypospolitej między Szwecję, Brandenburgię, Siedmiogród (Jerzy Rakoczy) oraz Kozaków i Bogusława Radziwiłła (układ w Radnot). Polska szukała w tej sytuacji ratunku w akcji dyplomatycznej. Podpisała rozejm z Rosją w Niemieży, z elektorem brandenburskim w Welawie (znoszący zależność lenną Prus Książęcych od Rzeczypospolitej), a w 1658 r. ugodę hadziacką z Kozakami, którym po śmierci Chmielnickiego przewodził Jan Wyhowski. (Zgodnie z nią województwa kijowskie, bracławskie, czernihowskie stanowić miały trzecią, obok Korony i Litwy, część Rzeczypospolitej). W 1660 r. podpisany został traktat w Oliwie kończący wojnę szwedzką.


    Przyczyny:

  • chęć dominacji nad Bałtykiem
  • chęć wyeliminowania linii Wazów z tronu szwedzkiego
  • słabość wewnętrzna Rzeczypospolitej
  • zdrada Hieronima Radziejowskiego, który obiecał Karolowi Gustawowi szybki podbój Rzeczypospolitej


    • Skutki:

  • najbardziej rujnująca Rzeczypospolitą wojna w XVII w.
  • utracono zabytki kultury narodowej i sakralnej, które nigdy nie odzyskano
  • ruina gospodarcza i osłabienie polityczne państwa.